نوروفیدبک  (Neurofeedback)   یا نوروبیوفیدبک نوعی بیوفیدبک است که اگر بخواهیم تعریف ساده ای ازنوروفیدبک بیان کنیم یعنی آموش دادن مغز توسط خود مغز! به این صورت که مغز ما با توجه به بازخورد هایی به صورت صوتی و تصویری دریافت می‌کند، عملکرد خود را اصلاح می‌کند. در روش درمانی نوروفیدبک با تحریک سیستم پاداش مغز از طریق تماشا کردن فیلم، فرد درمان می‌شود.

بیشتر بدانیم: سیستم پاداش مغز

نوروفيدبک چیست؟

نوروفيدبک در اصل نوعی بیوفیدبک محسوب می‌شود که تلاش می‌کند با استفاده از ثبت امواج EEG و دادن بازخورد عصبی به فرد، نوعی خود تنظیمی را ایجاد و آن را آموزش دهد. بازخورد نوروفيدبک به طور معمول از طریق صدا و یا تصویر در اختیار فرد قرار گرفته و از این جهت فرد متوجه تغییرات مثبت و مناسبی که در امواج مغزی خود ایجاد کرده است یا خیر، خواهد شد.

بیشتر بدانیم: انواع امواج مغزی

نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام این روش درمانی از حسگرهایی روی پوست سر بیمار قرار گرفته و فعالیت الکتریکی مغز فرد را به صورت امواج مغزی ثبت می‌کنند. امواج ثبت شده در اغلب موارد به صورت یک بازی کامپیوتری و یا فیلم شبیه سازی شده در دسترس بیمار است.

برای شروع ابتدا به بررسی حالات بیمار می پردازند، سپس بیمار روی صندلی نشسته و به تشخیص درمانگر، سنسورهای موجود را بر روی سر بیمار قرار می‌دهند. بیمار ضمن حفظ خون سردی خود به صفحه مانیتور نگاه می‌کند. در این حالت هدایت، کنترل و پخش فیلم و یا بازی کامپیوتری تنها توسط امواج مغزی شخص صورت گرفته و نباید از دستان کمکی حاصل شود.

به این صورت فرد با توجه به پیشرفت یا توقف بازی و همچنین از دست دادن یا گرفتن پاداش و امتیاز یا تغییرات به وجود آمده در صدا یا پخش فیلم، به شرایط مطلوب یا نامطلوب امواج مغزی خود پی‌برده و سعی در اصلاح وضعیت امواج مغزی خود دارد. هدف از تنظیم امواج در درمان نوروفيدبک، تغییر قدرت دامنه موج است نه پهنا و نوع موج.

بهترین سن برای نوروفیدبک

سن مناسب برای استفاده از روش درمانی نوروفيدبک، بین 6 تا 60 سال است.

نوروفیدبک چه اختلالاتی را درمان می کند؟

• بیش فعالی یا ADHD
• عدم توجه و تمرکز
• اختلالات مربوط به حافظه
• افسردگی
• خشم و پرخاشگری
• اضطراب و استرس
• نشخوار فکری یا overthinking
• میگرن
• اختلالات خواب
• اختلال هراس یا پنیک
• وسواس فکری و عملی
• حواس پرتی و مغز مه آلود
• وسوسه مصرف مواد مخدر
• وسوسه مصرف الکل
• اضطراب پس از حادثه PTSD

نکات مهم در مورد درمان با نوروفیدبک

در نوروفيدبک برای کسب نتایج بهتر حاصل از درمان و پایداری طولانی مدت، تعداد جلسات باید به گونه‌ای باشد که درمان را تکمیل کند. برای گرفتن نتیجه مناسب از درمان، شرایط گوناگون بسیار تاثیر گذار خواهند بود، مانند؛ نوع و شدت بیماری، زمان اقدام به درمان، میزان همکاری فرد و خانواده و تمام نکات مربوط به درمان از جانب درمانگر دوره درمانی نوروفیدبک را کامل کنید.

هر زمانی که دوره درمانی نوروفيدبک ناقص شود و به اتمام نرسد، سبب عود نشانه‌ها و علائم می‌گردد. این روش درمانی نوعی یادگیری است و مغز یاد می‌گیرد خود را به بهترین شکل ممکن تنظیم کند. برای داشتن یک درمان کامل، علاوه بر رعایت کردن ترتیب جلسات، همکاری خانواده و رعایت تمامی دستورات و راهنمایی‌های درمانگر ضروری است. دقت کنید که تغییرات حاصل از نوروفيدبک در چند جلسه اول قابل رویت نیست، زیرا نوعی فرآیند یادگیری می‌باشد و نیاز به زمان دارد.

تعداد و مدت زمان جلسات و طول دوره درمان نوروفیدبک

درمان نوروفیدبک به تنهایی حدود 45 تا 50 دقیقه برای هر جلسه زمان نیاز دارد، اما معمولا برای تکمیل آن TDCS و یا بعضا RTMS هم استفاده می‌شود. تعداد جلسات بستگی به درمان پذیری بدن هر فرد دارد ولی حداکثر جلسات از 40 جلسه بیشتر نخواهد بود.

عوارض نوروفیدبک و موارد منع استفاده

تاکنون هیچ آثاری مبنی بر منفی بودن و داشتن خطرهای احتمالی برای نوروفيدبک گزارش نشده است و طبق بررسی‌های صورت گرفته نتایج تحقیقات مثبت بوده‌اند. بدترین حالتی که می‌تواند رخ دهد، این است که نوروفيدبک توانایی تغییر در علائم بیماری را نداشته باشد.

روش‌های یادگیری تغییر امواج مغز در نوروبیوفیدبک

یادگیری تغییر امواج مغز در نوروفيدبک به ۳ روش صورت می گیرد، که عبارتندند از:

۱-یادگیری نیمه هشیار

این یادگیری در طی فرایندی اتفاق می افتد که فرد تنها تصور میکند که به روی مانیتور خیره است و عملکردی در مغز خود احساس نمیکند اما مغز به طور غیر ارادی و خودکار به شناخت بیشتری از خود دست می یابد و به تدریج شروع به انجام تغیراتی در خود می کند.

۲-یادگیری هشیار

این روش زمانی است که ارتباطی هشیار بین تغییرات به وجود آمده در نشانه های هدف ایجاد می شود و فرد دچار احساس درونی می شود و میتواند بیان کند چه زمان امواج آلفا درون او ایجاد شده است.

۳- رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیرهای عصبی مغز

در آخر هر چه قدر که مغز برای رسیدن به حالت بهینه تلاش کند مهارت بیشتری را کسب می کند بنابراین با کمک نوروفیدبک یاد می گیریم که چگونه خود را تنظیم و نواقص های مغزی خود را درمان کنیم.

چگونه از درمان نوروفیدبک استفاده کنیم؟

برای اینکه بتوانید از درمان نوروفیدبک استفاده کنید، ابتدا نیاز است یک نوار مغزی (CQ) و یا نقشه مغزی (QEEG) تهیه شود تا اختلالات هر فرد شناسایی شوند و پروتکل مورد نیاز آن تعریف شود.

در مرکز اعصاب و روان نوین در کنار نوار مغزی یا نقشه مغزی، یک مصاحبه بالینی انجام خواهد شد و پس تفسیر نتایج و تشریح اختلالات به مراجع، پروتکل درمانی نیز تعریف خواهد شد و فرآیند درمان آغاز می شود.

برای اطلاع از روند درمان با نوروفیدبک ویدیو زیر را تماشا بفرمایید.

عوارض نوروفیدبک

قبل از بررسی عوارض نوروفیدبک که بیماران ممکن است در طی یا پس از جلسه نوروفیدبک تجربه کنند، در اینجا مواردی که باید در مورد عملکرد نوروفیدبک به خاطر داشته باشیم ذکر شده است.

۱- واکنش افراد نسبت به نوروفیدبک متفاوت است

به طور کلی، بیشتر افراد نسبت به جلسات نوروفیدبک واکنش منفی نشان نمی دهند. اما هر یک از ما ممکن است در زمان‌های مختلف به محرک های یکسان واکنش متفاوتی نشان دهیم.

بنابراین اگر در جلسه ای به محرک ها عکس العمل منفی نشان دادید، در مورد آن با پزشک متخصص خود مشورت کنید. آن ها می توانند شرایط درمان را بهبود ببخشند.

۲- قسمت های مختلف مغز نسبت به درمان متفاوت واکنش نشان می دهند

بسته به نوع نقشه مغزی شما نوروفیدبک مکان های خاصی را در مغز شما هدف قرار می دهد. درمان شامل افزایش یا کاهش صدای فرکانس موج مغز در این مناطق می شود. اما درمان بعضی از مناطق مغز نسبت به دیگر مناطق چالش برانگیز تر است و منجر به عوارض جانبی بیش تری می شود. خوشبختانه یک دکتر توانا و ماهر می داند چه نواحی از مغز را درمان کند که عوارض جانبی کم تر شود.

۳- تغییر فرکانس موج در مغز می تواند بر احساسات و عملکرد مغز تأثیر بگذارد

اگر تلاش می کنید مناطق خاصی از مغز را با افزایش امواج بتا و یا امواج گاما درمان کنید، این افزایش ممکن است به طور موقت منجر به بهم ریختگی شود.

از طرف دیگر، صدای کم فرکانس ممکن است باعث شود بیماران احساس خستگی را تجربه کرده و در تمرکز مشکل داشته باشند. اما این عوارض نوروفیدبک موقتی هستند و با ادامه درمان کاهش می یابند و از بین می روند.

۴- بیماری های عصبی می توانند باعث ایجاد عوارض جانبی شوند

قبل از شروع درمان، همیشه در مورد هر بیماری که ممکن است داشته باشید، به دکتر خود اطلاع دهید. این شرایط باعث عوارض جانبی می شود که دیگران آن را تجربه نمی کنند. نوروفیدبک می توان شرایط شما را بهبود ببخشد، اما مهم است که بروز عوارض جانبی را به حداقل برسانیم.

۵- مهارت دکتر شما در ایجاد عوارض جانبی نوروفیدبک نقش دارد

ماهر نبودن دکتر، استفاده از دستگاه های قدیمی و تهیه نکردن نقشه مغزی می تواند احتمال ایجاد عوارض جانبی را بالا ببرد.

مرکز اعصاب و روان نوین مشهد با گرد آوری بهترین متخصصین و همچنین تهیه بروزترین دستگاه‌ها، درمان باکیفیت و بدون عوارض را برای شما عزیزان تضمین می کند.

در اینجا چند مورد از عوارض نوروفیدبک که برخی از افراد حین و پس از نورو فیدبک تجربه می کنند ذکر شده است.

اضطراب

این اضطراب می تواند بخاطر قرار گرفتن الکترود ها بر روی سر شما  یا مصرف دارو باشد. اضطراب می تواند در حین درمان هم احساس شود. وقتی درمان شروع می شود متوجه می شوید که اضطراب شما بی دلیل است.

سرگیجه

بیماران ممکن است این احساس را در حین و بعد از جلسه درمان تجربه کنند، احتمالاً سرگیجه در واکنش نسبت به تغییر در الگوهای موجی مغز اتفاق می افتد.

خستگی

افزایش یا کاهش سرعت امواج مغزی می تواند باعث شود برخی از بیماران برای مدت کوتاهی احساس خستگی را تجربه کنند.

بدتر شدن علائم یا بهم ریختگی

در حالیکه نوروفیدبک با افزایش فعالیت الکتریکی به  بهبود عملکرد مغز کمک می کند، این احتمال وجود دارد که این تغییرات باعث بدتر شدن علائم افسردگی، اختلال کم توجهی، اضطراب و سایر شرایط شود. این تأثیرات موقتی است.

سوالات متداول درباره نوروفیدبک

نوروفیدبک برای چه اختلالاتی مفید است؟

نوروفیدبک می‌تواند برای درمان یا بهبود بسیاری از اختلالات و مشکلات روانی و شناختی مانند بیش‌فعالی/کمبود توجه، ناتوانی‌های یادگیری، صرع، اضطراب، افسردگی، سوء مصرف مواد، میگرن، سندرم تورت و اختلالات خواب مفید باشد. همچنین نوروفیدبک می‌تواند برای افزایش عملکرد فردی مانند تمرکز، حافظه، خلاقیت، کارایی و غیره کاربرد داشته باشد.

نوروفیدبک چگونه عمل می‌کند؟

نوروفیدبک با ثبت امواج الکتریکی مغز و دادن بازخورد به فرد، مغز را قادر می‌سازد که خود را تنظیم کند و بهتر عمل کند. بازخورد به طور معمول از راه صدا یا تصویر به فرد ارائه می‌شود و از این طریق، فرد متوجه می‌شود که آیا تغییر مناسبی را در فعالیت امواج مغزی خود ایجاد کرده‌است یا خیر. فعالیت امواج مغزی به نوع فعالیت شناختی، حسی و حرکتی فرد بستگی دارد و با تغییر آنها، عملکرد مغز نیز تغییر می‌کند.

نوروفیدبک چقدر زمان نیاز دارد؟

مدت زمان لازم برای نوروفیدبک بستگی به نوع اختلال، شدت مشکل، هدف درمانی و واکنش فردی دارد. به طور کلی، نوروفیدبک یک فرایند آموزشی است که به تعداد جلسات کافی نیاز دارد تا مغز یاد بگیرد که چگونه خود را تنظیم کند. معمولاً برای دیدن تغییرات ملموس، حداقل ۲۰ تا ۴۰ جلسه نوروفیدبک لازم است . هر جلسه نوروفیدبک معمولاً 45 دقیقه طول می‌کشد.

نوروفیدبک برای همه مناسب است؟

نوروفیدبک یک روش بدون درد و غیر تهاجمی است که برای اکثر افراد مناسب است. با این حال، برخی از شرایط ممکن است باعث شود که نوروفیدبک مناسب نباشد یا نتایج آن را تحت تأثیر قرار دهد.

نوروفیدبک با سایر روش‌های درمانی تضاد و یا تداخل دارد؟

خیر. نوروفیدبک با سایر روش‌های درمانی مانند دارو درمانی، روان درمانی، فعالیت بدنی و غیره تضاد ندارد و می‌تواند به عنوان یک روش کمکی یا جایگزین استفاده شود . البته، بسته به پاسخ فرد به نوروفیدبک، ممکن است نیاز به تغییر دارو یا سایر روش‌های درمانی وجود داشته باشد. به همین دلیل، لازم است با پزشک یا درمانگر خود در ارتباط باشید و در مورد پروسه نوروفیدبک و تغییرات احساس شده به آن ها اطلاع بدهید.

نوروفیدبک چه تاثیری بر روی مغز دارد؟

نوروفیدبک باعث می‌شود که مغز یاد بگیرد که چگونه فعالیت امواج مغزی خود را تنظیم کند و به الگوهای مناسب‌تری برسد. این کار باعث می‌شود که مغز بهتر عمل کند و عملکرد شناختی، حسی و حرکتی فرد را بهبود بخشد. نوروفیدبک همچنین باعث می‌شود که مغز انعطاف پذیرتر شود و بتواند به تغییرات محیط و شرایط پاسخ مناسب دهد. نوروفیدبک در واقع یک نوع تمرین برای مغز است که باعث تقویت اتصالات عصبی و افزایش سلامت مغز می‌شود.

نوروفیدبک چگونه انجام می‌شود؟

برای انجام نوروفیدبک، چند الکترود روی پوست سر فرد قرار داده می‌شود که فعالیت الکتریکی مغز را ثبت و به دستگاه منتقل می‌کنند. دستگاه با استفاده از یک نرم افزار خاص، فعالیت امواج مغزی را تحلیل و به صورت گراف، صدا یا تصویر به فرد نشان می‌دهد. فرد با دیدن یا شنیدن بازخورد، سعی می‌کند که فعالیت امواج مغزی خود را تغییر دهد و به هدف درمانگر برسد. برای مثال، اگر هدف کاهش استرس باشد، فرد سعی می‌کند که امواج بتای بالای خود را کاهش دهد و امواج آلفای پایین خود را افزایش دهد.

نوروفیدبک چه مزایایی دارد؟

نوروفیدبک مزایای زیادی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

• نوروفیدبک یک روش بدون درد و غیر تهاجمی است که هیچ عارضه یا جراحی را نیاز ندارد.
• نوروفیدبک برای افراد همه سنین و شرایط مناسب است و می‌تواند به عنوان یک روش کمکی یا جایگزین با سایر روش‌های درمانی ترکیب شود.
• نوروفیدبک باعث می‌شود که مغز خود را تنظیم کند و بهتر عمل کند، بدون اینکه به دارو یا محرک خارجی وابسته شود.
• نوروفیدبک باعث می‌شود که مغز انعطاف پذیرتر شود و بتواند به تغییرات محیط و شرایط پاسخ مناسب دهد.
• نوروفیدبک باعث می‌شود که مغز تقویت شود و سلامت آن افزایش یابد.
• نوروفیدبک باعث می‌شود که فرد احساس کنترل بیشتر بر روی خود و عملکرد خود داشته باشد و اعتماد به نفس خود را افزایش دهد.

نوروفیدبک چقدر هزینه می‌برد؟

هزینه ها را می تواند در بخش تعرفه ها ببینید.

آیا نوروفیدبک درمانی موثر است؟

این روش درمانی برای همه اختلالات موثر نیست، تنها موارد که ذکر شده است را می تواند با نوروفیدبک درمان کرد. البته اثر درمان روی افراد مختلف، متفاوت است.

پست‌های مرتبط با نوروفیدبک

برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه می شود مطالب زیر را هم مطالعه بفرمایید.

• اثربخشی نوروفیدبک
• لورتا نوروفیدبک
• انواع نوروفیدبک
• عوارض نوروفیدبک چیست؟
• تاریخچه نوروفیدبک
• انواع دستگاه نوروفیدبک

برای استفاده از خدمات نوروفیدبک در مشهد می توانید به مرکز اعصاب و روان نوین مراجعه بفرمایید.

مرکز اعصاب و روان نوین با ارائه خدمات

• روان درمانی و مشاوره
• روانپزشکی
• نوروتراپی
  • تشخیصی
    • نوار مغزی (CQ) و نقشه مغزی (QEEG)
  • درمانی
    • نوروفیدبک
    • تحریک مغناطیسی مغز rTMS
    • تحریک الکتریکی TDCS
• تست‌های روان سنجی

در خدمت شما عزیزان است. برای مطالعه بیشتر روی هرکدام کلیک کنید وهمچنین به صفحه سوالات متداول مراجعه بفرمایید از طریق فرم تماس اقدام کنید و یا با شماره تلفن های مرکز تماس حاصل فرمایید.

051-38817441

۰۹۱۵۹۱۶۶۷۰۳

منابع:

مرکز مشاوره دانشگاه تهران

مدیناطب